Kinh độ là gì? Vĩ độ là gì? Phân biệt kinh độ và vĩ độ
Có thể bạn đã biết đến vĩ độ, kinh độ trong các môn học, các báo cáo địa chính hay trong các bản tin dự báo thời tiết. Tuy nhiên, vĩ độ là gì kinh độ là gì? Chúng khác nhau như thế nào thì không phải ai cũng đưa ra được câu trả lời chính xác. Trong bài viết dưới đây, chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về kinh tuyến vĩ tuyến kinh độ là gì? Cách xác định vị trí dựa trên vĩ tuyến và kinh tuyến trên bản đồ.
Contents
Kinh độ là gì? Địa lí 6 kinh độ là gì?
Trong chương trình của môn Địa lý lớp 6 các bạn học sinh đã được làm quen và học về khái niệm vĩ độ, kinh độ. Tuy nhiên, có thể vì chưa được ứng dụng nhiều trong cuộc sống nên không phải ai cũng như được vĩ độ kinh độ là gì? Hay ngay cả kiến thức về vĩ tuyến, kinh tế của Việt Nam ở đâu, có kinh độ là gì?
Cụ thể, khái niệm về kinh độ được giải thích là giá trị của tọa độ địa lý theo hướng Đông Tây và được ký hiệu bằng chữ cái trong tiếng Hy Lạp là lambda (λ), Chúng được sử dụng phổ biến và rộng rãi trong các bản đồ học và hoa tiêu trên toàn cầu. Ở đây, hoa tiêu chỉ những người dẫn tàu cá, tàu công vụ, tàu lặn, tàu ngầm hay các phương tiện thủy nội bộ.

Một đường kinh độ được gọi là đường kinh tuyến và nó sẽ tạo thành một nửa đường tròn lớn. Hiểu đơn giản và ngắn gọn nhất thì kinh độ chính là các đường thẳng, thay vì vĩ độ và vĩ tuyến là nằm ngang.
Lịch sử phát hiện ra kinh độ
Các nhà thám hiểm và hàng hải trong lịch sử nhân loại đã cố gắng để xác định chính xác kinh độ. Vĩ độ đã được họ tính toán bằng cách quan sát (với cao kế thiên thể hoặc thước đo độ) độ nghiêng Mặt trời hoặc của các vì sao trên bản đồ. Tuy nhiên, đối với kinh độ thì không có các cách thức nghiên cứu như vậy.

Được biết, Amerigo Vespucci chính là nhà thám hiểm đầu tiên đưa ra giải pháp. Cụ thể, nhà thám hiểm đã sử dụng nghị lực và dành khoảng thời gian lớn nghiên cứu vấn đề trong thời gian tạm lưu lại Tân thế giới.
Kinh tuyến là gì? Một số đường kinh tuyến đặc biệt
Kinh tuyến là một nửa của đường tròn trên bề mặt của Trái đất, nối liền với hai địa cực. Kinh tuyến có độ dài khoảng 20.000km, chỉ theo hướng bắc-nam và cắt thẳng góc với đường xích đạo. Mặt phẳng kinh tuyến 0° chạy qua đài quan sát thiên văn tại Greenwich thuộc thủ đô Luân Đôn nước Anh và kinh tuyến 180°, chia Trái Đất làm hai bán cầu – Bán cầu Tây và bán cầu Đông.

Những đường kinh tuyến nối liên các cực là những kinh tuyến từ. Những đường kinh tuyến nối liền các địa cực được gọi là những kinh tuyến địa lý. Còn những đường kinh tuyến được vẽ trên bản đồ được gọi là các kinh tuyến họa đồ.
Ngoài ra, kinh tuyến này còn được gọi là kinh tuyến địa lý để phân biệt với đường kinh tuyến địa từ là đường giao tuyến giữa bề mặt của Trái đất với mặt phẳng đi qua đường thẳng nổi những cực địa từ Bắc và Nam.
Hiện nay, có 360 đường kinh tuyến và người ta dựa vào đó để chia Trái đất thành 12 múi giờ.
Kinh tuyến gốc là gì?

Đường kinh tuyến gốc hay còn được biết đến là đường kinh tuyến O độ. Đường kinh tuyến này chạy qua đài quan sát thiên văn nằm tại thành phố Greenwich, phía Nam của Luân Đôn nước Anh. Trái Đất của chúng ta được chia thành các bán cầu đông và bán cầu tây bởi mặt phẳng của kinh tuyến 180 độ và kinh tuyến 0 độ.
Kinh tuyến trục là gì?
Trái đất có dạng hình cầu còn những loại bản vẽ thiết kế công trình hay các bản đồ địa hình được thể hiện qua một mặt phẳng là một tờ giấy.
Để làm như thế, người ta sẽ chiếu mặt đất lên trên một mặt phẳng chính là một tờ giấy. Bằng pháp chiếu Gauss Krugher, đây là phép chiếu hình trụ ngang đồng góc. Muốn biểu diễn được mặt đất trên mặt phẳng thì người ta phép chiếu hình trụ ngang đồng góc. Muốn biểu diễn được mặt đất trên mặt phẳng thì người ta đã lồng Trái đất vào một hình trụ ngang, đường kính của hình trụ đúng bằng đường kính của Trái đất.
Khi đó, trái đất sẽ được tiếp xúc với hình trụ này. Giao mặt hình trụ sẽ là một đường tròn, chính là đường kinh tuyến trục. Đường kinh tuyến này sẽ đi qua cả hai cực trên Trái đất.
Vĩ độ là gì?
Trong địa lý 6, vĩ độ được khái niệm là khoảng cách góc của bất kỳ một điểm nào, phía Nam hoặc phía Bắc của đường xích đạo. Đó chính là một hệ tọa độ và được sử dụng để làm điểm tham chiếu xác định các vị trí ở trái đất.

Ở đường xích đạo chính là một đường tròn tưởng tượng được vẽ ở trên trái đất, nó chia thành 2 phần bằng nhau. Trong đó, ở nữa trên được gọi là Bắc bán cầu và nửa dưới sẽ được gọi là Nam bán cầu, Các đường tròn, đường song song với đường xích đạo, lên cực Bắc và cực Nam là những vĩ tuyến.
Vĩ độ dao động trong khoảng từ 0 đến 90 độ, trong đó đường xích đạo sẽ chỉ ra vĩ độ 0 và 90 độ nằm tại hai cực. Các vĩ tuyến nằm ở bán cầu nam được gọi là vĩ độ nam, còn những người nằm ở bán cầu bắc sẽ được gọi là bắc bán cầu.
Vĩ tuyến là gì?
Vĩ tuyến là một vòng tròn tưởng tượng sẽ nối những điểm có cùng vĩ độ. Trên trái đất, vòng tròn này có hướng từ Đông sang Tây, vị trí trên vĩ tuyến sẽ được xác định bằng kinh độ.
Một vĩ tuyến sẽ luôn vuông góc với đường kinh tuyến tại giao điểm của chúng. Những đường vĩ tuyến càng gần cực Trái đất thì đường kính sẽ càng nhỏ hơn.
Trên trái đất có 5 vĩ tuyến, trong đó 4 đường vĩ tuyến được xác định dựa vào mối liên hệ giữa góc nghiêng Trái đất với mặt phẳng quỹ đạo quanh với Mặt trời. Với đường vĩ tuyến thứ 5, đường xích đạo nằm giữa hai cực.
- Vòng Bắc cực (66° 33′ 38″ vĩ tuyến bắc)
- Hạ chí tuyến (23° 26′ 22″ vĩ tuyến bắc)
- Xích đạo (0° vĩ tuyến bắc)
- Đông chí tuyến (23° 26′ 22″ vĩ tuyến nam)
- Vòng Nam Cực (66° 33′ 38″ vĩ tuyến nam)
Đông chí tuyến và hạ chí tuyến là những đường ranh giới phía Nam và phía Bắc của vùng trên trái đất. Tại đây, có thể nhìn thấy Mặt trời đi qua đỉnh đầu tại ít nhất một thời điểm trong năm.
Vòng cực Nam và cực Bắc là ranh giới của vùng xung quanh cực Trái đất, nơi mà ta có thể thấy được Mặt trời trong suốt ít nhất là một ngày của mùa hè trong năm.
Cách xác định vị trí dựa vào kinh vĩ tuyến trên bản đồ
Việc xác định đường kinh tuyến giúp bạn nhanh chóng biết được vị trí quốc gia hay khu vực mình đang đứng. Khi đang ở sa mạc hay máy bay bay trên biển để xác định chính xác nhất vị trí đó là dựa vào đường kinh tuyến và vĩ tuyến.

Khi mở bản đồ Trái đất, bạn sẽ nhận thấy trên mặt địa cầu sẽ có những vạch một ngang, một dọc theo quy luật chung. Một số là đường cong hoặc đường thẳng… Và những đường này đều được gọi là kinh vĩ tuyến.
Cách xác định vị trí dựa vào đường kinh vĩ tuyến cũng rất đơn giản. Trước tiên, bạn cần xác định rõ được đâu là cực Nam, đâu là cực Bắc. Vị trí của kinh vĩ tuyến, vĩ trí của xích đạo.
Vị trí của vĩ tuyến sẽ song song với đường xích đạo. Đường xích đạo ở vĩ tuyến 0 độ, mỗi hướng về phía Bắc và Nam đều là góc 90 độ. Đường xích đạo nào xuôi về hướng Bắc được gọi là vĩ độ Bắc, và đường nào xuôi về hướng Nam được gọi là vĩ độ Nam.
Kinh tuyến gốc sẽ được tính là đường chạy qua Đài thiên văn Greenwich tại Luân Đôn, xác định là đường Tý Ngọ hoặc đường kinh độ 0. Tính từ đường này hướng về phía Đông và Tây sẽ đều chia 180 độ, phía Tây sẽ gọi là kinh Tây và phía Đông được gọi là kinh Đông.
Trên thực tế, đường này sẽ được sử dụng trong việc phân chia sự biến đổi về tháng ngày quốc tế, họ lấy đường này làm đường chuẩn. Nếu như bạn biết được vĩ độ Bắc Kinh là là 39°54’ vĩ độ Bắc, kinh độ 116°09’ kinh độ Đông thì bạn sẽ xác định được vị trí của nó ở trên bản đồ.
Trên đây là những thông tin chúng tôi muốn giải đáp đến bạn đọc vĩ độ và kinh độ là gì? Cùng với đó một số khái niệm liên quan đến đường vĩ tuyến, kinh tuyến. Hy vọng bạn đọc đã hiểu rõ hơn về mảng kiến thức địa lý với rất nhiều ứng dụng quan trọng này.